Zoals gezegd: de zwarte bediende waar Zwarte Piet op is gebaseerd stamt uit de tijd van slavernij. Deze geschiedenis wordt hiermee gebagatelliseerd en geridiculiseerd, vooral omdat de relatie tussen Zwarte Piet en de slavernij wordt ontkend of verdraaid (‘Sinterklaas bevrijde slaven en uit dankbaarheid bleven ze bij hem).
Zwarte Piet is een vorm van blackface. Deze traditie was halverwege de 19de eeuw bekend in Nederland en werd middels film in het begin van de 20ste eeuw van de VS naar Europa geëxporteerd. In het begin van de 20ste eeuw werden uit- en afbeelding van Zwarte Piet steeds karikaturaler.
Zwarte Piet is een figuur die stamt uit de tijd dat zwarte mensen (meestal jongens) in Nederland ofwel slaven waren of via de slavernij in Nederland kwamen als bedienden. Deze figuur wordt uit- en afgebeeld als raciale karikatuur: pikzwarte huid (soms bruin) aangezette lippen, oorbellen (onderdeel van de uitdossing van zwarte bedienden/huisslaven), kroeshaar pruiken en veelal jolig gedrag.
Zwarte Piet bestaat dus sinds 1850 hoewel er een vermelding is van een zwarte man die Pieter-me-knecht werd genoemd die in 1828 in het huis van een Italiaanse koopman in Amsterdam snoep rond strooide. Er waren ook andere begeleiders van Sinterklaas die niet zwart waren en Sinterklaas liep in sommige delen van Nederland uitgedost als wild figuur en ook met zwartgemaakt gezicht, lawaaimakend en angstaanjagend door de straten rond 5 december. Tot in de 20ste eeuw wordt Sinterklaas op sommige plekken vergezeld door een figuur die geen Afrikaanse man moet voorstellen: een duivel, een schoorsteenveger of een zwerver figuur.
De figuur werd in 1850 door de Amsterdamse leraar/schrijver Jan Schenkman beschreven en afgebeeld in het boekje Sint Nicolaas en zijn knecht. De knecht is duidelijk afgebeeld als een Afrikaanse man of een man met Afrikaanse roots. Tegen het einde van de 19de eeuw werd het verhaal door volwassenen uitgebeeld en gingen volwassene zich uitdossen als Sinterklaas en Zwarte Piet, die laatste met zwarte schmink, soms met een masker en een ‘page kostuum’, de uitdossing van zwarte bedienden/huisslaven. De kleding die Zwarte Piet tegenwoordig draagt is afkomstig van de zwarte bedienden/slaven die in Europa van de 17de tot 19de eeuw in rijke huishoudens veelal als statussymbool aanwezig waren.
